Όνομα: Καστορέλαιο
Επιστημονική ονομασία (φυτό): Ρίκινος ο κοινός – Ricinus communis
Οικογένεια: Ευφορβιδών
Άλλα ονόματα: Ρητινέλαιο, κικινέλαιο, ρετσινόλαδο
Ο Ρίκινος ή ρετσινολαδιά, το φυτό από το οποίο εξάγεται το καστορέλαιο ή ρετσινόλαδο είναι αυτοφυής στη νοτιοανατολική Μεσόγειο, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, στην ανατολική Αφρική και την Ινδία, αν και δεν είναι γνωστό από πού προέρχεται. Το φυτό επίσης έχει εγκλιματιστεί και σε άλλες περιοχές της Γης με τροπικό κλίμα, όπου χρησιμοποιείται ως καλλωπιστικό.
Είναι αειθαλής ποώδης ή ημιξυλώδης θάμνος, με ύψος μέχρι 12 μέτρα και πλάτος 5 μέτρα. Αναπτύσσεται γρήγορα, μέχρι και 4 μέτρα σε ένα χρόνο, αν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές. Τα φύλλα του είναι μεγάλα, με διάμετρο μέχρι 75 εκατοστά.
Τα άνθη είναι μικρά και κιτρινοπράσινα, διατεταγμένα σε σπάδικες. Είναι ένα τοξικό φυτό, που σύμφωνα με το βιβλίο Γκίνες του 2007, είναι το πιο τοξικό φυτό στο κόσμο, ενώ η τοξική του ουσία είναι η ρικίνη.
Το καστορέλαιο είναι ένα είδος φυτικού ελαίου που εξάγεται από τους σπόρους του τροπικού φυτού Ρίκινος ο κοινός.
Είναι παχύρρευστο έλαιο, σχεδόν άοσμο και έχει μια υποκίτρινη απόχρωση. Εισχωρεί εύκολα στις βαθύτερες στοιβάδες της επιδερμίδας και χρησιμοποιείται συνήθως διαλυμένο σε άλλα έλαια βάσης, σε αναλογία 5-10%.
Θεωρείται ως ένα από τα πλέον πολύτιμα φυτικά έλαια, τόσο για την εσωτερική όσο και για την εξωτερική υγεία του ανθρώπου.
Η αρχική ονομασία του φυτού ήταν ρητινέλαιο ή κικινέλαιο. Η ονομασία καστορέλαιο επικράτησε από το 18ο αιώνα και τους Βρετανούς, που εμπορευόμενοι εκείνη την εποχή το έλαιο από τη Τζαμάικα, πίστευαν (λανθασμένα) ότι παράγεται από τη λυγαριά (Agnus Castus). Το καλύτερης ποιότητας καστορέλαιο παράγεται με ψυχρή έκθλιψη των καρπών του φυτού.
Συστατικά
Το καστορέλαιο έχει μια ασυνήθιστη χημική σύνθεση, που το καθιστά πολύτιμο. Η σύνθεσή του είναι κατά 94% τριακυλογλυκερόλες και το υπόλοιπο μονογλυκερίδια (3,4%) και φωσφολιπίδια (0,6%).
Το καστορέλαιο είναι πλούσιο σε λιπαρά οξέα (ιδιαίτερα σε ρικινολεϊκό οξύ) αλλά και σε λινολεϊκό και ολεϊκό, καθώς και σε βιταμίνη Ε. Είναι επίσης, ιδιαίτερα πλούσιο σε Omega-9 λιπαρά οξέα.
Το κύριο συστατικό του καστορέλαιου (περιεκτικότητα μέχρι και 95%), το Κικινελαϊκό οξύ (Ricinoleic Acid), διαθέτει αξιοσήμειωτες αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζει και αναλγητική δράση.
Το καστορέλαιο διατηρεί τη ρευστότητά του σε εξαιρετικά υψηλές και χαμηλές θερμοκρασίες και είναι διαλυτό στην απόλυτη αλκοόλη, το διαιθυλαιθέρα και το χλωροφόρμιο. Από το καστορέλαιο, παράγεται χημικά το Σεβακικό οξύ.
Το ενεργό δηλητήριο των καρπών του Ρικίνου είναι η ρικίνη, μία δραστική υδροδιαλυτή πρωτεΐνη. Η ρικίνη μένει στον πολτό μετά την εξαγωγή του ελαίου από τον καρπό και έτσι δεν περιέχεται στο καστορέλαιο.
Ιστορία και παράδοση
Η χρήση του καστορέλαιου ήταν γνωστή από τα αρχαία χρόνια. Στην Κίνα, την Ινδία και την αρχαία Αίγυπτο, το χρησιμοποιούσαν στη μαγειρική, σαν φωτιστικό λάδι αλλά και για θεραπευτικούς σκοπούς.
Η χρήση καστορέλαιου από τους Αιγυπτίους αναφέρεται στην ιστορία του Ηροδότου, ο οποίος σχολιάζει τη χρήση ελαίου από τους καρπούς του Ricinus communis (ο ίδιος το αποκαλεί Κίκι) για φωτισμό και επάλειψη του σώματος.
Σπόροι του Ricinus communis έχουν ανακαλυφθεί σε αιγυπτιακούς τάφους, χρονολογούμενους από το 4000 π.Χ. Στην Κίνα, οι ιατροί το χορηγούσαν σε νόσους των εσωτερικών οργάνων και ακόμη, το χρησιμοποιούσαν στη μαγειρική.
Ο Στράβων αναφέρει ότι το καστορέλαιο ήλθε στην Ελλάδα τον 4ο αιώνα π.Χ. Ο Διοσκουρίδης παρέχει και τη μέθοδο εξαγωγής ελαίου από τους σπόρους του, επισημαίνοντας ότι το προϊόν δεν εφαρμόζεται στη μαγειρική αλλά χρησιμοποιείται αποκλειστικά στην ιατρική.
Βοτανολόγοι και ιατροί της αρχαιότητας αναφέρονται στις φαρμακευτικές του ιδιότητες, για την αντιμετώπιση δερματικών προβλημάτων αλλά και για πεπτικά προβλήματα, αιμορροϊδες και χολολιθιάσεις. Το χρησιμοποιούσαν επίσης, ως καθαρτικό.
Αναφορά στο καστορέλαιο κάνει και ο Ρωμαίος ιστορικός Πλίνιος (1ος μ.Χ αιώνας). Η χρήση του για τη θεραπεία δερματικών προβλημάτων συνεχίστηκε καθ΄όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα.
Στον 20ο αιώνα χρησιμοποιήθηκε από τις βιομηχανίες κατασκευής λιπαντικών αυτοκινήτων. Η βρετανική εταιρεία Wakefield το 1926 δημιούργησε υγρά φρένων, που ήταν μίγματα αλκοολών και ειδικά επεξεργασμένου καστορέλαιου, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν μέχρι και το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η εταιρεία αργότερα μετονομάστηκε Castrol.
Θεραπευτικές δράσεις, ιδιότητες και χρήσεις για το καστορέλαιο
-βοηθά στην ενδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος.
-θεωρείται αποτελεσματικό για τη θεραπεία της αρθρίτιδας.
-Είναι εξαιρετικό λάδι για μασάζ για πονεμένους μύες και αρθρώσεις.
-Για τις φλεγμονές των νεύρων.
-Για τους πόνους από ρευματισμούς.
-Για γαστρεντερικά προβλήματα, δυσκοιλιότητα και διαταραχές της έμμηνου ρήσης.
-Αποτελεσματικό για την αντιμετώπιση μυκητιασικών μολύνσεων.
-Για τα κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων.
-Έχει αντιοξειδωτικές, αντιικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες.
-Είναι εξαιρετικό για την αντιμετώπιση των δερματικών λοιμώξεων, όπως φλεγμονές του δέρματος, ακμή, έκζεμα, σπυριά, χρόνια φαγούρα, ξηροδερμία, ακόμη και για τις ραγάδες.
-Είναι δραστικό υπακτικό με συστατικά, που επιδρούν στο παχύ και το λεπτό έντερο.
-Χρησιμοποιείται τοπικά, για τη θεραπεία των κάλων και την απομάκρυνση των ακροχορδών.
-Λόγω της μεγάλης ποσότητας σε βιταμίνη Ε που περιέχει, είναι εξαιρετικό κατά της γήρανσης του δέρματος.
-Εφαρμόζεται στη θεραπεία των λειχήνων, των αποστημάτων, των μωλωπισμών, της δερματίτιδας, των ηλιακών εγκαυμάτων, των ανοιχτών ελκών κλπ.
-Επιθέματα με καστορέλαιο έχουν χρησιμοποιηθεί σε μασταλγίες, εμπυήματα και τραύματα.
Άλλες χρήσεις
-Το καστορέλαιο είναι γνωστό για την ικανότητά του να πυκνώνει τα φρύδια και τις βλεφαρίδες (μπορείτε να τρίβετε λίγο καστορέλαιο επάνω τους, κάθε βράδυ).
-Βοηθάει στην τριχόπτωση (βάλτε στο κεφάλι σας καστορέλαιο αναμεμειγμένο με ελαιόλαδο, τυλίξτε το κεφάλι σας με μια ζεστή πετσέτα και αφήστε το μία ώρα. Έπειτα, λουστείτε).
-Βοηθάει στην φυσική παραγωγή κολλαγόνου και ελαστίνης, στις βαθύτερες στοιβάδες του δέρματος. Ενυδατώνει σε βάθος και αναπλάθει τα κύτταρά της.
-Καθαρίζει τους πόρους και μαλακώνει τα σκληρά μέρη του σώματος (γόνατα, αγκώνες, πέλματα).
-Βοηθάει πολύ στην ξηρότητα των μαλλιών και ενυδατώνει τα αφυδατωμένα και ταλαιπωρημένα μαλλιά (βάλτε λίγο καστορέλαιο στις παλάμες σας και τρίψτε τις για να ζεσταθεί το λάδι. Έπειτα, περάστε το στα μαλλιά σας και κάντε ελαφρύ μασάζ στις ρίζες αλλά και στις άκρες. Τα μαλλιά σας θα δυναμώσουν, θα αποκτήσουν ελαστικότητα και δεν θα σπάνε στις άκρες).
-Το καστορέλαιο διαλυμένο σε έλαιο βάσης είναι μια εκπληκτική ενυδατική λοσιόν για μετά το μπάνιο ή την ηλιοθεραπεία.
-Είναι πολύ καλό για τα χείλη, τόσο για την όμορφη εμφάνισή τους όσο και για την υγεία τους.
-Το καστορέλαιο και τα παράγωγά του χρησιμοποιούνται σε πολλά βιομηχανικά προϊόντα μεταξύ των οποίων βαφές, βερνίκια, στιλβωτικά, μονωτικά, συσκευασίες τροφίμων, σαπούνια, μελάνες, πλαστικά, υγρά φρένων, εντομοκτόνα κ.α.
-Αποτελεί πρώτη ύλη για την παραγωγή νάιλον και άλλων συνθετικών ρητινών και νημάτων καθώς και βασικό συστατικό λαδιών μηχανών αγωνιστικών οχημάτων όταν απαιτείται υψηλή μηχανική απόδοση και λιπαντικών μηχανών αεροπλάνων και πλοίων. Παρά το ότι είναι σχετικά δύσοσμο και με δυσάρεστη γεύση τυγχάνει η βάση πολλών συνθετικών αρωματικών.
Παρασκευή – δοσολογία
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εκχωρήσει στο καστορέλαιο τον αριθμό Ε-1503 και έχει καθορίσει ως ανώτατο όριο καθημερινής λήψης τα 0.7 mg/kg σωματικού βάρους.
Για δερματικά προβλήματα
Αν έχετε ακμή, ξηροδερμία, χρόνια φαγούρα, φλεγμονή του δέρματος από τον ήλιο ή ακόμη και ραγάδες, μουλιάστε ένα κομμάτι βαμβάκι με καστορέλαιο και εφαρμόστε το στο σημείο που έχετε πρόβλημα το πρωί και το βράδυ. Εάν η περιοχή είναι μικρή (για παράδειγμα ένα μολυσμένο σπυρί) βάλτε καστορέλαιο σε ένα τραυμαπλάστ και καλύψτε το σημείο.
Για τους πόνους της αρθρίτιδας
Φτιάξτε επιθέματα με καστορέλαιο και δέστε στα πονεμένα σημεία, για μία ώρα, καθημερινά.
Για τη δυσκοιλιότητα
Πάρτε 1 κουταλάκι του γλυκού μαζί με το πρωινό σας. Μπορείτε να το πάρετε μέχρι τρεις μέρες συνεχόμενα, όχι όμως περισσότερο.
Περιποίηση προσώπου
Κάντε απαλό μασάζ σε καθαρό πρόσωπο, κάθε βράδυ, με καστορέλαιο διαλυμένο σε έλαιο βάσης για λίγα λεπτά. Θα ενυδατώσει, θα θρέψει και θα αναπλάσει το δέρμα σας, θα το προστατεύσει από μολύνσεις και φλεγμονές και θα απαλύνει επιπλέον και τις λεπτές ρυτίδες.
Ενδιαφέροντα για το Κστορέλαιο
-Αν φτιάχνετε σπιτικά καλλυντικά ή σαπούνια, αξίζει να δοκιμάσετε το καστορέλαιο σαν φυτικό λάδι, δεδομένων των πολλών ευεργετικών του ιδιοτήτων.
-Είναι κατάλληλο και σε συνδυασμό με άλλα φυσικά υλικά (αμυγδαλέλαιο, ελαιόλαδο, δαφνέλαιο, κρόκο αυγών, μπύρα, χυμό λεμονιού), για την περιποίηση των μαλλιών και τη θεραπεία της ψαλίδας.
-Περιορίζει τις κρεατοελιές (2 φορές την ημέρα επαλείφουμε με ένα μίγμα από ίσα μέρη καστορέλαιου και σόδας και το κρατάμε πάνω στο δέρμα σκεπασμένο καλά).
-Ορισμένοι φυσιοθεραπευτές υποστηρίζουν ότι τα επιθέματα καστορέλαιου ίσως βοηθούν στη συρρίκνωση μικρών ινωμάτων.
-Στη φασιστική Ιταλία το καθεστώς του Μπενίτο Μουσσολίνι χρησιμοποίησε την υποχρεωτική κατάποση ρετσινόλαδου ως μέσου πολιτικής τρομοκρατίας.
Οι αντιφρονούντες υποχρεώνονταν να καταναλώσουν μεγάλες ποσότητες ρετσινόλαδου από τους παρακρατικούς μελανοχίτωνες, πρακτική, που φέρεται να εμπνεύστηκε ο ποιητής Γκαμπριέλε Ντ’ Ανούντσιο. Τα θύματα αυτού του βασανιστηρίου παρουσίαζαν έντονη διάρροια και αφυδάτωση, που συχνά οδηγούσαν στο θάνατο.
Ορισμένες φορές, όταν οι μελανοχίτωνες επιθυμούσαν να βεβαιωθούν ότι το θύμα τους θα πέθαινε, αναμείγνυαν το ρετσινόλαδο με βενζίνη. Χαρακτηριστικά, λεγόταν ότι, η ισχύς του Μουσσολίνι στηριζόταν «στο ρόπαλο και το ρετσινόλαδο». Το βασανιστήριο του ρετσινόλαδου εφαρμόστηκε και στην Ελλάδα από τη δικτατορία Μεταξά.
Προσοχή: Το παραπάνω άρθρο έχει ενημερωτικό σκοπό. Πριν χρησιμοποιήσετε οποιαδήποτε συνταγή ή πριν αλλάξετε τις διατροφικές σας συνήθειες, ζητήστε τη γνώμη του κατάλληλου επαγγελματία υγείας ή διατροφολόγου. Εάν λαμβάνετε φαρμακευτική αγωγή, βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχουν αλληλεπιδράσεις.